Türk Vatandaşlığı Genel Yollarla Nasıl Kazanılır?

VATANDAŞLIĞIN GENEL YOLLA KAZANILMASI

Türk Vatandaşlık Kanunu, yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılmasını düzenlerken, Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancının, bu Kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanacağına yer vermiştir. Türk Vatandaşlık Kanunu, genel yoldan yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığına alınma şartlarını 11.maddede düzenlemiştir. 

Başvuru için aranan şartlar

MADDE 11 – (1) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancılarda;

• Kendi millî kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
• Başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz beş yıl ikamet etmek,
• Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini davranışları ile teyit etmek,
• Genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden bir hastalığı bulunmamak,
•  İyi ahlak sahibi olmak,
•  Yeteri kadar Türkçe konuşabilmek,
•  Türkiye’de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmak,
• Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak, şartları aranır.

(2) (Mülga: 19/10/2017-7039/34 md.)

YETKİLİ MAKAMIN TAKDİR YETKİSİ

Kanun’un 10.maddesinin ikinci fıkrasında, vatandaşlığın sonradan kazanılmasında uygulanacak temel ilke ve esasların, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri alınarak İçişleri Bakanlığınca belirleneceği öngörülmüştür. Yetkili makam kararıyla Türk vatandaşlığının kazanılmasında, idarenin takdir yetkisi mevcuttur. Vatandaşlık kazanmak isteyen yabancının maddede sayılan şartları sağlaması tek başına yeterli değildir ve bu şartları sağlamış olmak vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak hak sağlamaz. İçişleri Bakanlığı, şartlara sahip yabancının Türk vatandaşlığına alınma kararında, hukuki nitelik itibariyle her devletin ülkesi üzerinde sahip olduğu egemenlik yetkisine dayanan bir takdir hakkına sahiptir. Türk İdaresinin sahip olduğu bu takdir hakkı yargı denetimine tabidir. Anayasa’nın 125.maddesi gereği idarenin her türlü eylem ve işlemi yargıya tabidir. Dolayısıyla vatandaşlığa alınmak için gerekli şartları taşıdıklarına inanan ve başvurusu reddedilen kişiler, yetkili makamın ret kararına karşı dava açabileceklerdir.   

Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılması

MADDE 10 – (1) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancı, bu Kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir. Ancak, aranan şartları taşımak vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz.

(2) (Ek: 19/10/2017-7039/28 md.) Bu Kanun uyarınca sonradan Türk vatandaşlığının kazanılmasında uygulanacak temel ilke ve esaslar ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri alınmak suretiyle Bakanlıkça belirlenir.

VATANDAŞLIK BAŞVURU KOMİSYONLARI

Türk Vatandaşlık Kanunu’nun 18.maddesinde vatandaşlığa kabulde aranan tüm bu şartların gerçekleşip gerçekleşmediğinin Vatandaşlık Başvuru Komisyonları tarafından tespit edileceği düzenlenmiştir. Türk vatandaşlığını kazanmak için 11.maddeye göre yapılan başvuruları ve 16.madde hükümlerine göre yapılan başvuruların gerekli şartları taşıyıp taşımadığının incelemesinin, illerde oluşturulacak olan Vatandaşlık Başvuru İnceleme Komisyonları tarafından yapılacağı belirlenmektedir. Vatandaşlık Başvuru İnceleme Komisyonları her ilde ayrı ayrı oluşturulacak ve yabancıların yaptığı genel yoldan ve evlilik yoluyla vatandaşlığa alınma başvurularının gerekli şartları taşıyıp taşımadıklarının ilk incelemesi bu komisyonlar tarafından yapılarak hazırlanacak olan raporlar İçişleri Bakanlığına gönderilecektir.   Komisyon, il valisi veya görevlendireceği vali yardımcısının başkanlığında, il müdürlüğü, il emniyet müdürlüğü, il jandarma komutanlığı, il millî eğitim müdürlüğü ve sosyal hizmetler il müdürlüğünden en az şube müdürü düzeyinde görevlendirilen temsilcilerden oluşur. Komisyon başkanı gerekli gördüğü hallerde diğer birim temsilcilerini görüşlerini almak üzere komisyona davet edebilir.  Komisyonun sekretarya hizmetleri il müdürlüğü tarafından yürütülür. Komisyon, başkan olmaksızın toplanamaz, üye tam sayısının en az üçte ikisi ile toplanır ve kararlar toplantıya katılanların oy çokluğu ile alınır. Oylamada eşitlik olması halinde başkanın taraf olduğu görüş kabul edilir. Karara katılmayan temsilci, gerekçesini yazılı olarak belirtir. Komisyon, Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancılarda aranan başvuru şartlarının bulunup bulunmadığını inceler ve kanaatini belirtir.

Vatandaşlık başvuru inceleme komisyonu

MADDE 18 – (1) 11. ve 16. maddeler uyarınca Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancıların başvuru için gerekli şartları taşıyıp taşımadıklarının tespiti, illerde oluşturulan vatandaşlık başvuru inceleme komisyonu tarafından yapılır. Komisyonun oluşumu ve çalışma esasları yönetmelikle belirlenir.

 Türk vatandaşlığının genel olarak kazanılmasında komisyon tarafından yapılacak işlemler ve uygulanacak esaslar

  MADDE 19 – (1) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancı;

•               Başvuruda aranan şartları taşıyıp taşımadığı,
•                Soy durumu,
•               Türkçe konuşma yeterliliği,
•              Geçimini ne şekilde sağladığı,
•              Türkiye’nin toplumsal yaşamına uyum sağlayıp sağlamadığı,

             hususlarının tespiti için komisyon tarafından mülakata tabi tutulur. Mülakat sonucunda oluşan kanaat vatandaşlık mülakat formuna açık bir şekilde yazılır. Komisyon ayrıca 17 nci maddede belirtilen belgelerin dosyada bulunup bulunmadığını da tespit eder.

1.               Yabancının soy durumu; Türk kültürüne yakınlığı, örf ve adet birlikteliği ile geldiği bölge ve ana veya babanın soyu esas alınarak; Türk soylu, yabancı soylu veya soyu tespit edilemeyen şeklinde belirlenir.
2.              Doktor raporu ile tespit edilmesi halinde, konuşamayan ve duyamayanların mülakatları, bunların işaretlerinden anlayanlar aracılığıyla ya da okuma ve yazma biliyorlarsa yazılı olarak yapılır.
3.              Komisyonca yapılan inceleme ve araştırma sonucunda aranan şartları taşıdığı anlaşılan yabancının dosyası il müdürlüğünce, karar alınmak üzere Bakanlığa gönderilir.
4.              Komisyonca yapılan inceleme ve araştırma sonucunda aranan şartları taşımadığı anlaşılan yabancının dosyası Bakanlığa gönderilmez ve il müdürlüğünce ilgilisine bu yolda gerekli tebligat yapılır.

BAŞVURUDA ARANAN ŞARTLAR

a) Ergin ve Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak: Türk vatandaşlığını genel yoldan kazanmak isteyen yabancıların başvuruda bulunabilmeleri için öncelikle ergin olmaları ve ayırt etme gücüne sahip olmaları gerekmektedir. 11.maddenin ilk bendine göre yabancıların kendi milli kanunlarına, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olması gerekmektedir. Kişinin ergin ve ayırt etme gücüne sahip olup olmadığı hususunun tespiti, MÖHUK m.2/3’teki atıf kuralı ışığında yapılacaktır.

Yabancı hukukun uygulanması                                                                                                                                                                                MADDE 2 – (3) Uygulanacak yabancı hukukun kanunlar ihtilâfı kurallarının başka bir hukuku yetkili kılması, sadece kişinin hukuku ve aile hukukuna ilişkin ihtilâflarda dikkate alınır ve bu hukukun maddî hukuk hükümleri uygulanır

Vatandaşlık başvurusunda bulunan kişinin kendi milli hukukuna göre ergin ve ayırt etmek gücüne sahip olması gerekir. Türk hukukunda kısıtlılar yani sınırlı ehliyetsizler, ancak yasal temsilcileri vasıtasıyla vatandaşlık başvurusunda bulunabilir. Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olanlar ise kendi fiilleri ile vatandaşlık başvurusunda bulunabileceklerdir. Medeni Kanun m.429’a göre kısıtlanmaları için yeterli sebep bulunmamakla birlikte korunmaları bakımından fiil ehliyetlerinin sınırlanması gerekli görülen sınırlı ehliyetliler vatandaşlık başvuruları yasal danışmanları vasıtasıyla yapabilmektedirler. Bu kurallar haklarında Türk hukuku uygulanacak vatansızlar için geçerlidir. Yabancı devlet vatandaşı olanların vatandaşlık başvuru taleplerinde milli hukukları esas alınacaktır.

b) Türkiye’de İkamet Etmek: Türk vatandaşlığını genel yoldan kazanmak isteyen yabancıların sağlaması gereken ikinci şart ikamet şartıdır. Başvuru sahibi yabancı, başvuru tarihinden itibaren geriye doğru 5 yıl süreyle Türkiye’de ikamet etmiş bulunmalıdır. Bu düzenlemenin amacı, vatandaşlığa alınacak yabancının topluma entegrasyonunu sağlamaktır. Bu 5 yıllık ikamet süresinin Türk kanunlarına uygun olarak geçirilmesi aranmaktadır. Başvuru sahibi yabancı, Pasaport Kanunu ve Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu hükümlerine göre ülkeye giriş yapmış olmalı ve YUKK hükümlerine uygun biçimde Türkiye’de kalmak için oturum izni almış olmalıdır. YUKK hükümlerine uygun olarak ikamet izni almadan Türkiye’de oturan yabancı, Türkiye’de kanunlara aykırı olarak bulunduğu süre ne kadar uzun olursa olsun 11.maddenin (b) bendi uyarınca aranan başvurudan önce Türkiye’de 5 yıl ikamet etme şartını gerçekleştirmiş olmayacaktır. Kanun’a göre 5 yıllık ikamet süresi kesintisiz olmalıdır. Yabancı bu 5 yıllık süre içinde toplam 12 ayı geçmemek şartı ile Türkiye dışına çıkabilir. Yurtdışında bulunulan bu süre 5 yıllık sürenin hesaplanmasına dahil edilecektir. 

c) Türkiye’ye Yerleşmeye Karar Vermek: Vatandaşlık Kanunu 5 yıllık ikamet şartının yanında Türkiye’ye yerleşme niyetinin varlığını aramaktadır. Kanun, başvuru sahibi yabancının Türkiye’de yerleşmeye karar verme iradesini teyit eden davranışların neler olduğu hakkında açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak bu hususta, yabancının Türkiye’de gayrimenkul edinmesi, Türkiye’ye yabancı sermaye getirmesi, iş kurması, bir Türk vatandaşı ile evlenmiş olması gibi fiillerde bulunması Türkiye’de yerleştirme niyetinin bulunduğuna karine kabul edilebilir. 

d)Tehlikeli Bir Hastalığı Bulunmamak: Genel yolla vatandaşlığı kazanmada Kanun’un düzenlediği bir diğer şart ise yabancının genel sağlık bakımından bir tehlike oluşturacak bir hastalığının bulunmamasıdır. Hangi hastalıkların genel sağlık bakımından tehlike teşkil edeceği kişinin başvurduğu tarihteki tıp bilimindeki gelişmelere göre belirlenir. 

e) İyi Ahlak Sahibi Olmak: Vatandaşlık başvurusunda bulunan yabancılar için aranan bir diğer şart başvuran yabancının iyi ahlak sahibi olmasıdır. İyi ahlak sahibi olma hususunda aradığı Türk toplumunun iyi ahlaklı kabul ettiği kişilerden biri olmaktır. Vatandaşlık Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’te, iyi ahlak sahibi olmak toplum içinde birlikte yaşamanın gerektirdiği sorumluluk duygusu ile davranarak iyi ahlak sahibi olduğunu göstermek, davranışları ile çevresine güven vermek, toplumca hoş karşılanmayan ve toplum değerlerine aykırı düşen kötü alışkanlığı bulunmamak şeklinde tanımlanmıştır. Söz konusu bent, yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kazanılmasında İdarenin sahip olduğu takdir hakkının kullanıldığı bir şarttır.

f) Türkçe Konuşabilmek: TVK uyarınca genel yoldan vatandaşlığın kazanma başvurusunun kabul edilebilmesi için başvuru sahibinin yeteri kadar Türkçe konuşabilmesi gereklidir. Kişinin vatandaşı olacağı ülkenin dilinin konuşabilmesi o ülkeye uyum sağlayabileceği yolunda bir karine oluşturmaktadır. Yönetmeliğin 19.maddesi uyarınca, Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuran yabancı, diğer şartların yanında Türkçe konuşma yeterliliği bakımından da Komisyon tarafından mülakata tabi tutulacaktır. Mülakat sonucunda oluşacak kanaat, vatandaşlık mülakat formuna yazılacaktır. 

g) Geçinmeye Yetecek Gelire veya Mesleğe Sahip Olmak: Vatandaşlık başvurusunda bulunan yabancının vatandaşlığa alınabilmesi için Türkiye’de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olması gereklidir. Yabancının vatandaşlığa kabulü halinde bakmakla yükümlü olduğu kimselerin kimler olacağı Türk hukukuna göre belirlenecektir.

h) Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni Bakımından Engel Teşkil Edecek Hali Bulunmamak: Bu şart İdarenin takdir hakkından kaynaklanan bir şarttır. Kanun’un 11.maddesinin gerekçesinde bu şart ile milli güvenlik bakımından tehlike teşkil eden ve milli menfaatler ve ülke bütünlüğü aleyhine faaliyet gösterenlerle bu faaliyetleri destekleyenlerin, bu gibi kişi veya kuruluşlarla ilişki içerisinde bulunanların ve herhangi bir isyan, sabotaj, casusluk, silah ve uyuşturucu kaçakçılığı, evrakta sahtecilik gibi kamu düzenini bozan faaliyetlerde bulunanların Türk vatandaşlığı kazanmaları engellenmesinin amaçlandığı düzenlenmiştir. Kişi özelinde kamu düzeni ve milli güvenlik bakımından engel teşkil edecek durumun varlığı somut birtakım bilgi ve belgelerle ortaya konulmalıdır.  

GENEL YOLLA VATANDAŞLIK KAZANMADA BAŞVURULACAK MAKAM VE BAŞVURU USULÜ

 Türk vatandaşlığının genel olarak kazanılmasında müracaat makamlarınca başvurunun işleme alınması ve uygulanacak esaslar

MADDE 16 – (1) Türk vatandaşlığının genel olarak kazanılmasında müracaat makamı yerleşim yerinin bulunduğu valiliklerdir.

             (2) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancı hakkında müracaat makamınca ön inceleme yapılarak;

•              Kendi millî kanununa, vatansız ise 4721 sayılı Türk Medenî Kanununa göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmayan,
•              Başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz beş yıl ikamet etmeyen,
•              Yasal ikamet izni olmaksızın veya yasal olmakla birlikte Türkiye’de yerleşme niyetini göstermeyen; sığınma veya iltica başvuru sahibi, sığınmacı, öğrenim, turistik, öğrenim gören çocuğuna refakat, tedavi gibi amaçlarla ikamete bağlandığı anlaşılan,
•              Herhangi bir suçtan dolayı yargılaması devam eden veya hükümlü ya da tutuklu olan,
•              17.maddede belirtilen belgeleri ibraz edemeyen,
•              kişilerin başvurusu kabul edilmez ve bu husus yazılı olarak ilgilisine bildirilir.
•    

Türk vatandaşlığının genel olarak kazanılmasında başvuru için gerekli belgeler

MADDE 17 – (1) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen ve başvuru için gerekli şartları taşıyan yabancı adına müracaat makamınca aşağıda belirtilen belgelerden oluşan dosya düzenlenir:

•              İsteği belirten form dilekçe.
•              Kişinin hangi devlet vatandaşı olduğunu gösteren pasaport veya benzeri belge, vatansız ise temininin mümkün olması halinde buna ilişkin belge.
•              Kişinin kimlik bilgilerini gösteren doğum belgesi veya nüfus kayıt örneği gibi belge ve evli ise eş ve çocuklarının aile bağını kanıtlayan nüfus kayıt örneği veya benzeri belge.
•              Medenî hal belgesi ve evli ise evlenme belgesi, boşanmış ise boşanmayı kanıtlayan belge, dul ise eşine ait ölüm belgesi.
•             Türk vatandaşı birinci veya ikinci derece yakınları varsa bu kişilere ait müracaat makamlarınca sistemden alınan nüfus kayıt örneği.
•               Kişinin genel sağlık bakımından tehlike teşkil edecek bir hastalığı bulunmadığına dair, usul ve esasları Sağlık Bakanlığınca belirlenmiş olan sağlık raporu.
•               Türkiye’de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağladığına ilişkin gelirini veya mesleğini ispatlayan çalışma izni, vergi levhası, taahhütname veya benzeri belge.
•             Başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz olarak beş yıl ikamet ettiğine dair il emniyet müdürlüğünden alınacak yurda giriş ve çıkış tarihlerini gösteren belge.
•              Başvuru tarihinden ileriye doğru vatandaşlık işlemlerinin sonuçlandırılmasına yetecek süreli ikamet tezkeresi.
•               Herhangi bir suç nedeniyle hakkında kesinleşmiş mahkeme kararı bulunuyorsa onaylı bir örneği.

              Kişinin doğum tarihinin ay ve günü bulunmuyorsa, doğum tarihinin tamamlanması için ülkesinin yetkili makamlarından alınmış belge, belgenin temin edilememesi halinde ise 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 39 uncu maddesi gereğince işlem yapılmasını kabul ettiğine dair imzalı beyanı.

•               Hizmet bedelinin Maliye veznesine yatırıldığını gösteren makbuz.
•               Dosyası tamamlanan yabancı hakkında il emniyet müdürlüğünden soruşturma yapılması istenir.

Kazım İsmail Kazdal

İlk ve orta eğitim öğretim hayatını Rize’de tamamlamıştır. Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü mezunudur. Hukuk eğitimini Maltepe Üniversitesi’nde almıştır. Halen Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku alanında yüksek lisans eğitimi görmektedir.